واکاوی مضامین راهبردی در سیاست‎ های کلی نظام: کاربرد چارچوب مضمون در سیاست پژوهی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه مدیریت بازرگانی، دانشگاه بجنورد، بجنورد، ایران

چکیده

هدف از انجام این پژوهش، استخراج مضامین راهبردی و الگوی حاکم بر سیاست‎های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران ابلاغی مقام معظم رهبری است. در این سیاست‌پژوهی 37 عنوان از سیاست‎های کلی نظام انتخاب و تحلیل و برای تحلیل مضامین راهبردی، نخست یک کتابچه کد اولیه بر اساس ادبیات مدیریت راهبردی و اهداف پژوهش تدوین شد. سپس متن سیاست‎های کلی چندین‌بار بازخوانی و مضامین راهبردی موردتوجه در سیاست‎ها با استفاده از روش تحلیل مضمون مبتنی بر مکتب کتابچه کد احصا شد. با استفاده از رویکرد چارچوب مضمون، سیاست‎های کلی نظام در قالب سه چارچوب مضمونی شامل ماهیت راهبردی، موضوع اصلی و رویکرد حاکم تحلیل شدند. در مجموع 1413 کد سیاستی استخراج شد که به لحاظ ماهیت راهبردی در قالب هدف، راهبرد، تاکتیک و قانون دسته‌بندی شدند. نتایج تحلیل سیاست‎ها با استفاده از نرم‎افزار تحلیل کیفی NVivo 12  نشان می‎دهد، ماهیت حدود 60 درصد از سیاست‎ها، هدف و راهبرد و ماهیت حدود 40 درصد از آنها تاکتیک و قانون است. در حدود 75 درصد از سیاست‎ها به موضوعات اقتصادی و در 60 درصد از سیاست‎ها به علم و فنّاوری پرداخته شده است. همچنین حدود 40 درصد کل محتوای سیاست‎ها را موضوعات اقتصادی و حدود 30 درصد آنها را موضوعات عمومی، فرهنگی و اجتماعی به نسبت مساوی تشکیل می‌دهد. رویکرد غالب حدود 40 درصد از سیاست‎ها، شناسایی و حل مساله و رویکرد حدود 40 درصد دیگر از آنها بهره‌گیری از فرصت‎هاست. رویکرد حدود 20 درصد از سیاست‎های کلی نیز پیشگیری و حل بحران است. در پایان پیشنهادات و رهنمودهایی برای بازنگری در سیاست‎های کلی ارائه شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Strategic Themes in the Iran General Policies: Application of Framework Analysis in Policy Research

نویسندگان [English]

  • Mohammad Sheikhzadeh
  • Zahra Nikkhah Farkhani
Assistant Professor, Management Department, University of Bojnord, Bojnord, Iran
چکیده [English]

The purpose of this study is to extract the strategic themes and the predominant approach in the general policies of the Islamic Republic of Iran, announced by the Supreme Leader. In this policy research, 37 general policies were selected and analyzed. To analyze strategic themes, a basic codebook was developed based on the strategic management literature and research objectives. Then, the text of general policies was read several times and the strategic themes considered in the policies were counted using the thematic analysis method based on the codebook school. Using the thematic framework analysis, the general policies were analyzed in three thematic frameworks, including the strategic aspect, the core issue, and the prevailing approach. A total of 1413 policy codes were extracted, which were categorized in their strategic aspects in terms of goal, strategy, tactics, and law. The results of the analysis through using qualitative analysis software NVivo 12 show that the aspect of about 60% of policies is goals and strategies and the aspect of about 40% of them is tactics and law. About 75% of the policies are related to economic issues and 60% of the policies are focused on science and technology. Also, about 40% of the total content of policies is economic issues and about 30% of them are general, cultural, and social issues in equal proportions. The predominant approach of about 40% of policies is problem identification and solution, and the approach of about 40% of them is to seize opportunities. The approach of about 20% of general policies is crisis prevention and resolution. Finally, suggestions and guidelines for reviewing general policies are provided.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Policy Research
  • General Policy
  • Policy-Making
  • Thematic Analysis
  • Framework Analysis
اسماعیلی، م؛ & طحان-نظیف, ه. (1391). نسبت سیاست‌های کلی نظام با احکام حکومتی در حقوق اساسی ایران. پژوهشنامه حقوق اسلامی, شماره 35، 73-94.
اسماعیلی، م؛ & منصوریان, م. (1391). درآمدی بر نقش مجلس شورای اسلامی در حسن‌اجرای سیاست‌های کلی نظام. فصلنامه دانش حقوق عمومی, شماره 2، 1-22.
اسمعیلی، م؛ & بالایی، ح. (1394). الگوی راهبردی تأمین امنیت ملی در سیاست‌های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران. آفاق امنیت، شماره 27، 5-38.
اشتریان، ک. (1389). ملاحظاتی در باب «سیاست‌های کلی نظام» و توصیه‌های سیاستی برای نظام سیاست‌گذاری در جمهوری اسلامی ایران. مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی(40), 1-20.
اصلی‌پور، ح؛ & شریف‌زاده، ف. (1394). راهبرد سیاست‌گذاری زیستمحیطی کشور در بستر نظریات متعارف تصمیمگیری عمومی. مجلس و راهبرد، 22(83), 245-272.
انصاری، م. (1385). جایگاه سیاست‌های کلی در نظام قانونگذاری ایران. مجموعه مقالات همایش یکصدمین سال قانونگذاری، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس.
بروجردی، ا. (1394). سهم سیاست‌های فرهنگی - اجتماعی در سیاست‌های کلی نظام، اسناد بالادستی و قوانین برنامه در جمهوری اسلامی ایران. جامعه‌پژوهی فرهنگی، شماره3، 1-19.
بیابانی، ا؛ & پهلوان‌زاده، ف. (1398). آسیب‌شناسی جایگاه ایران در رتبه‌بندی جهانی شاخص انجام کسب‌وکار در راستای سیاست‌های کلی نظام. سیاست‌های راهبردی و کلان، شماره28، 81-100.
حاجی علی خمسه، م. (1399). امکان‌سنجی نسخ قوانین و مقررات توسط سیاست‌های کلی نظام. پژوهشنامه حقوق اسلامی, شماره 51، ‎267-290.
حسنی مهر، س. ص. (1389). توسعه شهری بر مبنای پتانسیلهای اقتصادی با رویکرد سیاستهای کلی نظام مطالعه موردی: شهرستان آستارا. جغرافیای سرزمین، شماره 28، 51-64.
دانایی‌فرد، ح. (1388). روش‌شناسی تدوین خط‎مشی‎ ملی کارآفرینی کشور: چارچوبی مفهومی. توسعه کارآفرینی، 125-155.
دهکردی، ع؛ & پالوچ، م. (1392). رتبه‌بندی راهکارها و ابزارهای نیازسنجی در تدوین سیاست های کلی نظام جمهوری اسلامی ایران. مطالعات بین‌رشته ای دانش راهبردی، شماره 11، 110-1140.
دیوید، ف. آ. (1398). مدیریت استراتژیک، ترجمه علی پارسائیان و سید محمد اعرابی. انتشارات دفتر نشر پژوهش‎های فرهنگی.
رشیدزاده، ف. ا؛ & علیزاده، م. (1394). دکترین، اهداف و سیاست‌های امنیت نظامی ج.ا.ا براساس گفتمان ولایت فقیه، قانون اساسی و سیاست‌های کلی نظام. امنیت ملی، شماره16، 173-204.
شریعتی، م. (1380). بررسی فقهی و حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام. قم: بوستان کتاب قم.
شریف‌زاده، ف؛ & معدنی، ج. (1394). مفاهیم اساسی و پیشرفته در خط‎مشی‌گذاری عمومی. تهران: نشر واژگان.
شیخ‌زاده، م. (1399). تحلیل مضمون: رویکردی نوین در پژوهشهای کیفی مدیریت و مطالعات میان‌رشتهای. نخستین همایش ملی رویکردهای نوین مدیریت در مطالعات میا‌ن‌رشته‎ای, دانشگاه گنبدکاووس، گنبد، ایران.
شیرزاد، ا. (1395). بررسی جایگاه سیاست‌های کلی نظام در دادرسی اداری. سیاست‌های راهبردی و کلان, شماره 14، 121-129.
طحان نظیف، ه؛ & بکشلو، ر. (1399). بررسی و تحلیل گستره و قلمرو نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام. سیاست‌گذاری عمومی، شماره 1، ‎309-326.
طهماسبی, سیامک, اصلی‌پور, حسین, فرتوک‌زاده, حمیدرضا, بوشهری, علیرضا. (1396). مقاله پژوهشی: سیاستگذاری صنعتی جهت ارتقای قابلیت های صنایع دفاعی راهبردی. فصلنامه علمی راهبرد دفاعی, 2 (15)، 199-165.
علوی، س. (1395). ارزیابی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران بر مبنای سند چشم‌انداز و سیاست‌های کلی نظام (1388-1384). سیاست‌های راهبرد و کلان، دوره 4، شماره 15،143-163.
غلامی، ع؛ & بهادری جهرمی، ع. (1392). مفهوم، ماهیت و نظارت بر اجرای سیاست‎های کلی نظام. دانش حقوق عمومی, 2 (23)، 72-51.
فتاحی، ع؛ & اصلانی، ف. (1399). تحلیل نقاط ابهام نظارت بر اجرای سیاست‌های کلی نظام در فرایند تقنین. سیاست‌گذاری عمومی، شماره 1، ‎309-326.
قریی، س. م؛ & جعفری، ع. ا. (1395). منابع قدرت نرم در سیاست‌های کلی نظام؛ موردکاوی سیاست‌های کلی برنامه ششم توسعه جمهوری اسلامی ایران. راهبرد اجتماعی فرهنگی، شماره 19، 7-44.
کعبی، ع؛ & فتاحی زفرقندی، ع. (1395). سیاست‎های کلی نظام؛ راهکار ارتقای نظام قانونگذاری در نظام جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه دانش حقوق عمومی، 5 (15)، 122-129.
موسی‌زاده، ا. (1387). تاملی در مفهوم، ماهیت و جایگاه حقوقی سیاست‌های کلی نظام. حقوق اسلامی، شماره 17، 23-41.
نیکویه، م؛ فضلی، ص؛ درویشی سه تلانی، ف؛ & کشاورز ترک، ع. ا. (1398). چارچوب یکپارچه ارزیابی آینده‌محور سیاستهای کلی نظام ابلاغی مقام معظم رهبری مدظله‌العالی با رویکرد مدیریت پروژه. مطالعات راهبردی بسیج، 22(82)، 33-62.
Anderson, J. (2014). Public policymaking: Cengage Learning. Houghton Mifflin College Div; 2nd edition.
Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative Research, 1(3), 385–405.
Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77–101.
Cassell, C., & Bishop, V. (2019). Qualitative Data Analysis: Exploring Themes, Metaphors and Stories. European Management Review, 16(1), 195–207.
Dye, T. (2013). Understanding public policy. Boston: Pearson.
Gale, N., Heath, G., & Cameron, E. (2013). Using the framework method for the analysis of qualitative data in multidisciplinary health research. BMC Medical Research Methodology, 13(1), 117-121.
Howlett, M., & Ramesh, M. (2002). The policy effects of internationalization: A subsystem adjustment analysis of policy change. Journal of Comparative Policy Analysis, 4(1), 31-50.
Jenkins, W. (1978). Policy analysis: a political and organisational perspective. London: Government and administration series (Oxford).
Ritchie, J., & Lewis, J. (2003). Qualitative research practice: a guide for social science students and researchers. London, Thousand Oaks, Calif: SAGE Publications.
Smith, J., & Firth, J. (2011). Qualitative data analysis: the framework approach. Nurse Researcher, 18(2), 52-62.
Spencer, L., Ritchie, J., O’Connor, W., Morrell, G., & Ormston, R. (2014). Analysis in practice. In J. Ritchie & J. Lewis (Eds.), Qualitative research practice. A guide for social science students and researchers (2nd Ed.). London: SAGE.
Spencer, L., Ritchie, L., & Lewis, J. (2003). Quality in Qualitative Evaluation: A Framework for Assessing Research Evidence. London: The Cabinet Office.