تحلیلِ راهبردیِ شایستگی‌هایِ نظامِ حکمرانیِ آموزش و پرورشِ ایران بر اساس چارچوبِ مفهومیِ ظرفیتِ سیاست‌گذاری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

گروه آموزشی مطالعات اجتماعی، پردیس نسیبه، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

چکیده

در دهه­های گذشته، برخی دولت­ها توانستند با بهره­مندی از حکمرانیِ خوب، زمینه کارایی و اثربخشی سیاست­هایِ پایداریِ آموزش و پرورش را فراهم آورند و آموزشِ باکیفیت، همگانی، رایگان و عادلانه را محقق سازند. در ایران، با وجودِ اسناد بالادستی پرشمار، شواهدی چون تعمیقِ روزافزونِ چالش­هایی چون دانش­آموزانِ بازمانده از تحصیل، نابرابری و شکافِ آموزشی و کیفیتِ پایینِ زیرساخت­هایِ آموزشی، نشانگر اینست که آموزش و پرورش ایران از دستیابی به اهداف پایداری بازمانده است. هدف نوشتار حاضر اینست که با بهره­گیری از روش­های تحلیلی، مقایسه­ای و پیمایشی مبتنی بر آراء و نظرات خبرگان و متخصصان تعلیم و تربیت، ابعاد و لایه­هایِ شایستگی­هایِ نظامِ حکمرانیِ آموزش و پرورشِ ایران را از چشم­انداز نظریِ ظرفیت سیاست­گذاری، آسیب­شناسی کند. سؤال پژوهش این است که صلاحیت­های سطوح گوناگون نظام حکمرانی آموزش و پرورش ایران به چه میزان با شاخص­هایِ نُه­گانه الگوی ظرفیت سیاست­گذاری همسویی دارد؟ بر اساس یافته­های پژوهش و دیدگاه­ها و نظرات متخصصان، شایستگی­ها و مهارت­هایِ تحلیلی، عملیاتی و سیاسی در سطوح و منابعِ فردی، سازمانی و سیستمیِ نظامِ سیاست­گذاریِ آموزش و پرورشِ ایران در مقایسه با مؤلفه­های الگوی نظریِ ظرفیت سیاست­گذاری با ناهمسویی­ها، ضعف­ها و چالش­هایی روبروست. این کاستی­ها، از موانع اصلی کارایی و اثربخشی سیاست­هایِ پایداری آموزش و پرورش ایران و نیل به اهدافِ مرتبطِ پیش­بینی­شده در اسنادِ سیاستیِ بالادستی بوده است. پیشنهاد می­شود برای دوره پساکرونای آموزش و پرورش ایران، ظرفیت­سازیِ در چارچوبِ حکمرانیِ شبکه­ای، داده­محور، چندسطحی، منصفانه، پاسخگو و مشارکتی در دستورکار سیاستی کشور قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Strategic Analysis of the Competencies of Iran's Educational System Based on the Conceptual Framework of Policy-Making Capacity

نویسنده [English]

  • Ali Reza Heidari
Assistant Professor; Department of Social Sciences, Farhangian University,Tehran , Iran
چکیده [English]

In recent decades, some governments have been able to provide the basis for the efficiency and effectiveness of sustainable educational policies along with providing high quality, universal, free, and equitable education by the benefits of good governance. In Iran, the existence of a large number of official documents suggests the deepening of challenges such as the increasing number of dropouts, inequality and educational gap along with the poor quality of educational infrastructure. These challenges show the Iranian educational system has failed to achieve its sustainable goals. The purpose of this article is to examine the different dimensions and layers of competencies of the Iranian educational system from the theoretical perspective of policy-making capacity through using analytical, comparative and survey methods based on the opinions of education experts. The research question is that "to what extent do the competencies of different levels of the Iranian educational system are consistent with the indicators of the policy-making capacity model?" Based on the research findings, analytical, operational and political competencies and skills at the individual, organizational and systemic levels along with the resources of the Iranian educational policy-making system have a significant difference with the components of the theoretical model of policy-making capacity. These conflicts have been some of the main obstacles to the efficiency and effectiveness of Iran's educational sustainability policies and the achievement of the relevant goals set out in the policy documents. Therefore, for the post-Covid period of Iranian education, it is essential that policy-making and data-based governance capacity be multilevel, fair, accountable, and participatory on the policy agenda.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Iran's Education System
  • Policy Capacity Model
  • Skills and Competencies
  • Levels of Resources and Capabilities
  • Sustainable Education Goals
  • اشتریان, ک. (1397). راهنمای برنامه ریزی دولتی و سیاستگذاری عمومی. تهران: چاپ و نشر بازرگانی.
  • انصاری, ع. (1390). تأمین مالی آموزش و پرورش در ایران. تهران: انتشارات علم و پژوهشگاه مطالعات آموزش و پرورش.
  • ایروانی, ش., غفاری علی آباد , ا., & قربانی حصاری, ع. (1399). بررسی تاریخی تنوع مدارس در ایران (ملاحظات سیاستگذاری). بازیابی در 1 آبان 1400، از مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی: https://rc.majlis.ir/fa/news/show/1530666/
  • ایزدی یزدان آبادی, ا. (1393). آسیب شناسی مدیریت آموزش و پرورش و ارایه راهبردها و راهکارهای مطلوب. دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی.
  • بیات, م., & غفاری, ا. (1399). موانع اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش. بازیابی در 1 آبان 1400، از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1637008/.
  • بیات, م., & نصیری, ح. (1398). بررسی مشکلات و چالش های آموزش الکترونیکی وزارت آموزش و پرورش. بازیابی در 1 آبان 1400، از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1462281/.
  • بیات, م., غفاری, ا., & بنیادی, ح. (1399). بررسی لایحه بودجه سال 1400 کل کشور ۲۱. بودجه حوزه آموزش و پرورش. بازیابی در 30 مهر 1400، از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1635839/.
  • چهاربند, ا. (1400). کمبود ۲۰۰ هزار معلم برای سال تحصیلی آینده: زنگ خطر کلاس‌های بی‌معلم در تمام استان‌های کشور. بازیابی در 30 مهر 1400، از همشهری آنلاین: https://www.hamshahrionline.ir/news/599993/.
  • حج فروش , ا. (1391). تعویق اجرای نظام آموزشی 3-3-6. بازیابی در اول آبان 1400، از همشهری آنلاین: https://www.hamshahrionline.ir/news/169203/.
  • حسام, ف., & بیات, م. (1397). بررسی مسئله «بازماندگی از تحصیل» و «بی سوادی» در نظام آموزش و پرورش ایران. بازیابی از مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی: https://rc.majlis.ir/fa/report/show/1123573.
  • دانایی فرد, ح., آذر , ع., & شیرزادی, م. (1391). چارچوبی برای شناسایی شایستگی های خط مشی گذاران ملی (نمایندگان مجلس قانونگذاری). فصلنامه مجلس و راهبرد, 19(70), 5-35.
  • زرافشان, ع. (1399). شورای عالی آموزش و پرورش باید کانون سیاست گذاری نهادهای تصمیم گیر باشد. بازیابی در 1 آبان 1400، از شورای عالی آموزش و پرورش: https://www.medu.ir/fa/news-print/item/1218831.
  • سرکارآرانی, م. (1395). در تمنای یادگیری: جلوه هایی از زندگی و اندیشه های تربیتی محمدرضا سرکارآرانی. تهران: شرکت سهامی افست.
  • سیدی, س., دانایی‌فرد, ح., گنجعلی, ا., & خائف الهی, ا. (1398). طراحی الگوی شایستگی‌های مدیران عالی دولتی با روش فراترکیب. مطالعات راهبردی سیاستگذاری عمومی, 9(33), 54-79.
  • شبانی, ر., خورشیدی, ع., عباسی, ل., & فتحی واجارگاه, ک. (1397). ارایه الگوی شایستگی برای مدیران ابندایی آموزش و پرورش شهر تهران. پژوهش در نظام های آموزشی, pp. 79-94.
  • صمدی , م. (1400), تبیین چالش های اجرای سند تحول بنیادین آموزش و پرورش بر اساس روش فراترکیب. سیاست گذاری عمومی, 319-330.
  • فاضلی, م. (1398). دغدغه ایران: راه‌هایی به سوی آزادی، امنیت و توسعه پایدار. تهران: کویر.
  • فانی, ع. (1399). طرح ها و لوایح مربوط به آموزش و پرورش قبل از طرح در مجلس، باید از کانال شورای عالی عبور کنند. بازیابی در 30 مهر 1400، از شورای عالی آموزش و پرورش: https://www.medu.ir/fa/news-print/item/1218831.
  • فضلی, ی., مهنی, ا., فیضی, ا., & عبدالهی, ب. (1400). تحلیل رابطه مهارت های ارتباطی مدیران و میزان اثربخشی مدیریت کلاس درس معلمان. 14, 27-38.
  • قاراخانی, م. (1398). دولت و سیاست اجتماعی در ایران. تهران: آگه.
  • قلی پور, ر. (1396). تصمیم گیری سازمانی و خط مشی عمومی. تهران: انتشارات سمت.
  • کبیری, م. (1398). کمترین ساعات آموزش دوره ابتدایی متعلق به ایران. بازیابی در 30 مهر1400، از سازمان پژوهش و برنامه ریزی وزارت آموزش و پرورش: http://oerp.ir/interview/10385/.
  • کریمی, ف. (1399). آخرین جزئیات برگزاری آزمون پرلز ۲۰۲۱. بازیابی در 29 مهر 1400، از خبرگزاری پانا: http://www.pana.ir/news/1128243.
  • ماژرزاک, آ. (1392). پژوهش و سیاست گذاری. (ترجمه ه. نایبی) تهران: نشر نی.
  • مبینی دهکردی, ع., احمدی, ح., & دلاور, ع. (1397). طراحی مدل شایستگی های کارآفرینی راهبردی مدیران ارشد کشور. مطالعات مدیریت راهبردی دفاع ملی, 150-127.
  • محمدی, م., & عبدالکریمی, ب. (1397). رهایی‌بخشی یا سلطه؟: نقدی بر مبانی نظام آموزش و پرورش ایران. تهران: نقد فرهنگ.
  • معدن‌دارآرانی, ع., نویدادهم, م., & رعنایی, م. (1398). جایگاه نظام آموزش و پرورش جمهوری اسلامی ایران در بین کشورهای همسایه. تهران: پارپیرار .
  • مهرمحمدی, م. (1399). باید مرجعیت شورای عالی آموزش و پرورش به رسمیت شناخته شود. بازیابی در 29 مهر 1400، از شورای عالی آموزش و پرورش: https://www.medu.ir/fa/news-print/item/1218831/.
  • نادری, ا. (1383). اقتصاد آموزش. تهران: یسطرون.
  • وحید , م. (1398). زمان کوتاه سیاستگذاری عمومی در ایران. سیاستگذاری عمومی, 5(4), 75-88.