آینده اسلام سیاسی شیعی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

2 استاد علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

پدیده‌ای که از آن با عنوان اسلام سیاسی یاد می‌شود، از مهم‌ترین پدیده‌های مؤثر بر سیاست،  امنیت و فرهنگ در دنیای معاصر است. هر سرنوشتی که اسلام سیاسی با آن روبه‌رو شود، بر عرصه سیاست، حکومت، فرهنگ و امنیت کشورهای اسلامی و همچنین بین‌الملل تأثیر خواهد گذاشت. این تأثیر بر ایران، به‌عنوان مشهودترین نمونه اسلام سیاسی شیعی مستقر در قدرت، تعیین‌کننده‌تر است. رویدادها، روندها و پیشران‌های متعددی بر تحولات اسلام سیاسی اثرگذار است. استفاده از روش‌های آینده‌‌پژوهی به شناخت روندها و پیشران‌های اسلام سیاسی کمک می کند. هدف اصلی پژوهش نیز ترسیم دورنمایی از آینده‌های احتمالی اسلام سیاسی شیعی-ولایی در ایران است. در این پژوهش، با روش‌های تحلیل روند، دلفی دومرحله‌ای و پانل خبرگان، تلاش شد تا مهم‌ترین روندهای حاکم بر اسلام سیاسی شیعی-ولایی در ایران، شناسایی و نیروهای پیشران کلیدی تعیین شود. نتایج تحقیق نشان داد که پنج پیشران «توسعه نفوذ ایران در منطقه غرب آسیا»، «رشد و توسعه اسلام سیاسی در جهان اسلام»، «کارآمدی نظام»، «مسئله فلسطین و اسرائیل»، و «قدرت جبهه مقاومت در منطقه و پیروزی متحدان ایران» از بالاترین اجماع و اهمیت در بین صاحب‌نظران برخوردارند و آینده اسلام سیاسی شیعی در ایران را رقم می‌زنند. با تحلیل رویدادها، روندها و پیشران‌ها به نظر می‌رسد در آینده، بُعد جمهوریت در ایران، به‌تدریج پررنگ‌تر و حضور منطقه‌ای نیز تقویت خواهد شد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Future of Shiite Political Islam in Iran

نویسندگان [English]

  • Yousef Khanmohamamadi 1
  • Mohammad Bagher Khorramshad 2
1 Ph.D. in Political Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
2 Professor of Political Science in Faculty of Law and Political Sciences, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The phenomenon known as the political Islam is one of the most important phenomena affecting politics, security and culture in the contemporary world. Any fate that the political Islam faces will affect the politics, government, culture and security of Islamic countries, as well as the international arena. This influence on Iran, as the most prominent example of Shiite political Islam in power, is more determinant. Various events, trends and driving forces influence the political Islam evolutions. Futuristic methods can help to understand the trends and drivers of political Islam. The main purpose of the study is to outlin the probable futures of Shiite political Islam based on Velayah in Iran. In this study, with the methods of trend analysis, two-stage Delphi and a panel of experts, an attempt was made to identify the most important trends in Shiite political Islam based on Velayah in Iran and to identify the key driving forces. The results showed that the five drivers of "Iran's influence on the West Asian region", "The growth and development of the political Islam in the Islamic world", "The efficiency of the system of Irans government", "The issue of Palestine and Israel", and "The strength of the resistance front in the region and the victory of Irans allies" have the highest consensus and importance among experts, and determine the future of Shiite political Islam in Iran. By analyzing the events, the trends and the driving forces, it seems that in the future, the republic dimension in Iran will gradually become more prominent and its regional presence will be reinforced.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Islam
  • Shiite Islam
  • Futurology
  • Trend analysis
احمدی، حمید. (1379). اسلام سیاسی و منتقدانش، نقد و بررسی اندیشه های قاضی عشماوی پیرامون رادیکالیسم اسلامی. فصلنامه مطالعات خاورمیانه، 8(3)، ص. 59-72.
احمدی، سیدعباس و موسوی، الهام‌سادات. (1389). جغرافیای شیعه و فرصت‌های ایران در قلمروهای شیعی جهان اسلام. چهارمین کنگره بین‌المللی جغرافیدانان جهان اسلام. بازیابی از http://ensani.ir/file/download/article/20101122121504-437.pdf
احمدی، فضل اله، نصیریانی، خدیجه و اباذری، پروانه. (1387، بهار و تابستان). تکنیک دلفی: ابزاری در تحقیق. مجله ایرانی آموزش در علوم پزشکی، 8(1)، ص. 175-185. بازیابی از http://ijme.mui.ac.ir/article-۱-۷۹۰-fa.html
اسپوزیتو.ج.اُل (1396). آینده اسلام. (مهدی امینی، مترجم) تهران: ثالث.
اسپوزیتو. ج. اُل. (1382). انقلاب اسلامی ایران و بازتاب جهانی آن. (محسن مدیر شانه‌چی، مترجم) تهران: باز.
امام خمینی، روح اله. (1358). صحیفه نور. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره). بازیابی در 1358، از https://farsi.rouhollah.ir/library/sahifeh-imam-khomeini/vol/10/page/308
برزگر، ابراهیم. (1392). مجرای فهم تکفیری‌ها: مشابهت‌های تکفیری‌ها و خوارج. فصلنامه پژوهش‌های راهبردی سیاست، ص. 147-164.
بهروز لک، غلامرضا. (1383, اسفند). اسلام‌گرایی و نابسندگی تحلیل‌های غربی. زمانه، 3(30).
حسینی‌زاده، سیدمحمدعلی. (1395). اسلام سیاسی در ایران (نسخه سوم). قم: دانشگاه مفید.
خرمشاد، محمدباقر و همکاران. (1394). بازتاب‌های انقلاب اسلامی ایران (نسخه 4). تهران: سمت.
دهقانی، سیدجلال و اسماعیلی مازگر، علیرضا. (1395, پاییز). انقلاب اسلامی و صورت‌بندی گفتمان‌های قدرت در نظام بین‌الملل.
رضائی، حسن، توحیدفام، محمد. (1379). نسبت‌سنجی ‌الگوی‌حکمرانی‌خوب‌ و‌ مردم‌سالاری دینی. فصلنامه راهبرد، ص. 35-65.
سعید، بابی اس. (1390). هراس بنیادین؛ اروپامداری و ظهور اسلام‌گرایی (موسی عنبری، غلامرضا جمشیدیها، مترجمان). تهران: دانشگاه تهران.
صالحی، حمید. (1391, بهار). بیداری اسلامی و تکوین نظم نوین منطقه‌ای در خاورمیانه. مطالعات راهبردی، 1(55), ص. 79-102. بازیابی از https://www.sid.ir/fa/journal/ViewPaper.aspx?id=179755
عبدالسّلام، محمد. (1398, 5 22). دیدار سخنگوی جنبش انصارالله یمن و هیئت همراه با رهبر انقلاب. سایت خامنه‌ای. آی آر. بازیابی از https://farsi.khamenei.ir/news-content?id=43236
فتوحی مهربانی، باقر، کلانتری، محسن و رجایی، سیدعباس. (1395). شهرخلاق و شاخص‌های شهر خلاق ایرانی. جغرافیا(فصلنامه علمی-پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیای ایران)(51), ص. 101-118.
قادری، حاتم. (1389). اندیشه‌های سیاسی در اسلام و ایران. تهران: سمت.
مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. (1397). پایلوت آینده‌‌نگاری مناسب‌‌ترین فناوری‌‌های ایران ۱۴۰۴ «پامفا ۱۴۰۴». تهران: مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور. بازیابی از https://nrisp.ac.ir/fa/portfolio/
مک لین، ایان. (تدوین). (1381). فرهنگ علوم سیاسی آکسفورد، چاپ اول (حمید. احمدی، مترجم) تهران: میزان.
موثقی، سیداحمد. (1374). جنبش‌های اسلامی معاصر ،چاپ اول. تهران: سمت.
موسوی‌نیا، سیدرضا. (1398, مهر). آینده‌پژوهی(امتداد حال) و کاربست نظریه‌های روابط بین‌الملل. فصلنامه علمی رهیافت‌های سیاسی و بین‌الملل. بازیابی مهر 1398
نصر، سیدحسین. (1374). جوانان مسلمان و دنیای متجدد. (م. اسعدی، مترجم) تهران: طرح نو.
نصرالله، سیدحسن. (1398, 6 19). سخنرانی دبیرکل حزب‌الله در شب عاشورا. بازیابی از https://www.mashreghnews.ir/news/991321/
Duran, B., & Yilmaz, N. (2013). Islam,Models and the Middle Est: The New Balance of Power fllowing the Arab Spring. Retrieved from http://sam.gov.tr
Fuller, G. (2002). The Future of Political Islam. Foreign Affairs. Retrieved March/April 2002, from https://www.foreignaffairs.com/articles/2002-03-01/future-political-islam
Saunders, M. n., Lewis, P., & Thornhill, A. (2019). Reserch Methods for Buisness Student(7 edition). Harlow, United Kingdom: Pearson. Retrieved from https://www.researchgate.net/profile/Mark-Saunders-10/publication/330760964_Research_Methods_for_Business_Students_Chapter_4_Understanding_research_philos