تحول درونی تفکر اسلام شیعی در ایران ; اصولاً پذیرش تغییر در تفکر و اندیشه، امری جهان‌شمول است و در همه آئین‌ها عناصری وجود دارند که با توجه به شرایط خاص تاریخی، اجتماعی، سیاسی و ... می‌توانند «باز تفسیر» شوند، برخی بزرگ‌نمایی شده، به متن آمده، تغلیظ و مورد تأکید قرار گیرند و برخی دیگر رقیق شده به حاشیه رانده شوند. بعضی معتقدند «معرفت دینی» نیز پدیده‌ای بشری و ناگزیر متحول است و امکان جایگزینی «فهم دینی» به همین دلیل مطرح می‌شود;
)