نوشته حاضر، یک ارزیابی خلاصه از «ایران تاریخی» در لحظه‌ای است که امام بدان چشم می‌گشاید. در این ارزیابی پس از نگاهی ساختاری به حکومت قاجار، نگاهی به عقب‌تر افکنده می‌شود و طی آن تاریخ طولانی «اندیشه خداوند» در ایران، مذهق تشیع، روحانیت تشیع در ایران، فرهنگ دینی قبل از اسلامِ ایران و در یک کلام، مواریث تاریخ ایران برای امام خمینی در لحظه ولادتشان مورد اشاره قرار می‌گیرد و به موازات آن، امام خمینی همچون پدیده‌ای تعریف می‌شود که فحاوی درونی این تاریخ ویژه را از وضعیت بالقوه خود خارج کرد و آن را انضمامی ساخت و ظرفیت‌های آن را به کمال رساند
)