; طی دو دهه اخیر، جنبش‌ها و گروه‌های مختلفی در صحنه سیاسی خاورمیانه ظاهر شده و رشد کرده‌اند، از محیط خود تأثیر گرفته و بر آن اثر گذاشته‌اند، به موفقیت‌‌هایی دست یافته‌اند، ناکامی‌هایی را تجربه کرده‌اند و یا آن که در نهایت، اندکی «قدرت سیاسی» را دست گرفته و در قالب هیأت حاکمه درآمده‌اند. بعضی جنبش‌ها هم دچار سکون شده و یا شکل و قالبی دیگر را برگزیده‌اند. تأکید عموم چنین جنبش‌ها و گروه‌هایی بر «هویت دینی» است البته کوشش تعدادی از آنها برای تأسیس «مدینه فاضله» از ویژگی‌های مشترک این جنبش‌هاست.
)