ارائه سناریوهای استعاره «خانه» در سبک نوین زندگی شهری مبتنی‌بر روشCLA

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشکده معماری و شهرسازی

2 دانشجوی دکتری آینده‏پژوهی دانشکده مدیریت دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه شهرسازی دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

4 دانشیار گروه معماری و شهرسازی دانشگاه هنر اسلامی تبریز

چکیده

«خانه» به‏عنوان یکی از مؤلفه‌های اصلی سبک زندگی شهری از دیرباز توسط پژوهشگران مختلف لحاظ شده است، اما استعاره «خانه» و تغییرات آن در انطباق با سبک نوین زندگی شهری، مسئله‏ای است که با وجود اهمیت، پژوهش چندانی در مورد آن، انجام نشده است. ما ایرانیان هنوز در کنار سبک نوین زندگی شهری، عناصر و دل‌بستگی‌هایی به سبک سنتی زندگی داشته و به بسیاری از ارزش‏های سنتی خود پایبندیم. هرچند بدیهی است که تقلید از گذشته به‌اندازه ریشه‏کن‌ کردن آن بیهوده خواهد بود. به نظر می‏رسد باید به‌منظور حفظ و ماندگاری انگاره‏های مسکن (خانه) ایرانی، قبل از ورود به آینده، سناریوهای محتمل بر مبنای استعاره‏های مختلف از خانه را شناسایی کرده و نگاشت مناسبی از ادبیات موضوع در کنار شالوده‏شکنی و جستجوی ژرف‏تر مسئله انجام داد. پژوهش حاضر با رویکرد آینده‏نگرانه با روش تحلیل لایه‏ای علت‏ها (CLA) در چهار لایه‏ تحلیل شامل لیتانی، علل کلان اجتماعی، گفتمان/ جهان‏بینی و اسطوره/ استعاره، سعی دارد تا ضمن شناسایی آینده‏های بدیل بر مبنای استعاره‏ها و به‌تبع آن گفتمان‏های بدیل از «خانه»، سناریونگاری نموده و سناریوهای یکپارچه و متحول بر مبنای استعاره «خانه» در آینده شهرها ارائه دهد. تحلیل لایه‏ای علت‏ها با استفاده از مصاحبه نیمه‏ساختار‏یافته به‌منظور شناسایی مضامین اصلی سطوح تحلیل در سطح نخبگان و متخصصان مرتبط با موضوع، به کار گرفته شد. طبق یافته‏ها، چهار سناریو در ارتباط با مفهوم خانه و خلق آینده بدیل ارائه شد که شامل خانه هوشمند، خانه به‏عنوان یک ابر دیجیتال، خانه انسانی و خانه متحرک است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Providing scenarios of the “home” metaphor in the modern style of urban life based on CLA method

نویسندگان [English]

  • Atefeh Sedeghati 1
  • Farbod Diba 2
  • Abdolhadi Daneshpour 3
  • Azita Belali Oskui 4
1 Ph. D. student of Islamic Urbanism, Tabriz Islamic Art University
2 Ph.D candidate, Futures Studies, University of Tehran,
3 Associate Professor of Urban Planning, Faculty of Architecture and Urban Development, Iran University of Science and Technology
4 Associate Professor of Architecture and Urban Planning, Tabriz Islamic Art University, Iran, corresponding author
چکیده [English]

“Home” as one of the main components of urban lifestyle has long been considered by different scholars, but the metaphor of “home” and its changes in adaptation to the new style of urban life is an issue that, despite its importance, has been researched little. We, Iranians, still live alongside the modern style of urban life with elements and attachments of the traditional style and adhere to many of our traditional values. However, imitation of the past will be futile as far as eradicating it. It seems that to preserve the ideas of Iranian housing, before coming to the future, it is necessary to identify possible scenarios based on different metaphors from the house and to map properly the subject literature, along with the underlying deconstruction and deeper investigation of the issue. The present study whit Future Oriented Approach by Causal Layered Analysis in four layers of analysis including litany, social causes, discourse/worldview and myth/metaphor, together with the identification of alternative futures, attempts to scenario, based on metaphors, and consequently, alternative discourses from the “home” and provides unified and evolutionary scenarios based on the metaphor of “home” in the future of cities. CLA was used by semi-structured interviews to identify the main themes of the analysis at the level of specialists related to the topic. According to the findings, four scenarios were presented in relation to the concept of home and the creation of alternative futures that include smart home, home as a digital cloud, human home and movable home.

کلیدواژه‌ها [English]

  • home
  • modern city life style
  • CLA
  • scenario
آصفی، مازیار و الناز ایمانی (1395). «بازتعریف الگوهای طراحی مسکن مطلوب ایرانی- اسلامی معاصر با ارزیابی کیفی خانه‏های سنتی»، پژوهش‌های معماری اسلامی، سال چهارم، شماره 11، 75-58.
اهری، زهرا، اصغر حبیبی، سیدمحسن ارجمندنیا و فرهاد خسروخاور (1367). مسکن حداقل، تهران: مرکز تحقیقات ساختمان و مسکن.
الفت، سعیده و آزاده سالمی (1391). «مفهوم سبک زندگی»، مطالعات سبک زندگی، سال اول، شماره 1، 36-9.
الهی‏زاده، محمدحسین و راضیه سیروسی (1393)، «الگوسازی مسکن بر پایه سبک زندگی اسلامی»، سبک زندگی دینی، سال اول، پیش‌شماره 1، 52-35.
بندکیتر، رولاند (1392)، «سبک‏های زندگی»، ترجمه محمدرضا حسن‏زاده، مطالعات سبک زندگی، سال دوم، شماره 5 و 6، 212-201.
بیات، سجاد (1391)، «سبک زندگی چرا آمد؟»، سوره اندیشه، شماره 64 و 65، 48-46.
بیدولف، مایک (1392)، مقدمه‏ای بر طراحی نواحی مسکونی، ترجمه محمد باقری، ملیحه هاشمی، تهران: آذرخش.
پورمحمدی، محمدرضا (1393)، برنامه‏ریزی مسکن، تهران: سمت.
پیرنیا، محمدکریم (1372)، آشنایی با معماری اسلامی ایران، تدوین غلامحسین معماریان، تهران: دانشگاه علم و صنعت.
پیلکان، اولف (1396)، توسعه استراتژی: آینده‏پژوهی و سناریوپردازی، ترجمه وحید خاشعی و مازیار ملکی، تهران: آدینه.
حسین‏پور، رضا و آزیتا بلالی اسکویی، و محمدعلی کی‏نژاد (1396)، «تبیین سبک زندگی اسلامی (رضوی)؛ راهکارهایی در جهت تداوم آن در جامعه ایران»، فرهنگ رضوی، سال پنجم، شماره 19، 40-7.
خزائی، سعید و علیرضا نصرتی و فاطمه تکلوی (1394). «واکاوی پدیده آواتاریسم با روش تحلیل لایه‏ای علت‏ها»، چشم‏انداز مدیریت دولتی، شماره 21، 40-27.
خزائی، سعید و محمدرضا جلیلوند، و لیلا نصرالهی وسطی (1392)، «بررسی نظری روش تحلیل لایه‏ای علت‏ها در حوزه آینده‏پژوهی»، مطالعات آینده‌پژوهی، سال دوم، شماره 6، 102-71.
راپاپورت، آموس (1395)، انسان‏شناسی مسکن، ترجمه خسرو افضلیان، چاپ سوم، مشهد: کتابکده کسری.
رحمانی فیروزجاه، علی و سعدیه سهرابی (1390)، «رابطه سبک زندگی و دین‌داری از دیدگاه ابن خلدون»، پژوهش‌های علم و دین، سال دوم، شماره 3، 32-17.
رضوی طوسی، معصومه و فاطمه شعبانی اصل (1391)، «چیستی سبک زندگی»، مطالعات سبک زندگی، سال اول، شماره 1، 190-185.
زرهانی، سیداحمد (1393)، «سبک زندگی»، پیوند، شماره 425، 12-8.
زیاری، کرامت‏الله و ربانی، رامین طاها و ساعدموچشی (1396)، آینده‏پژوهی؛ پارادایمی نوین در برنامه‏ریزی شهری و منطقه‏ای (مبانی، مفاهیم، رویکردها و روش‏ها)، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد (1392)، روش‏شناسی آینده‏نگاری، ترجمه سعید خزائی و امیر محمودزاده، اصفهان: علم آفرین.
سرائی، محمدحسین (1391)، «تطور سکونت شهری از مجموعه‏های فامیلی (محله‏ای) تا بلوک‏های آپارتمانی (تفاوت‏های اساسی خانه و مسکن در شهر یزد)»، پژوهش و برنامه‏ریزی شهری، شماره 10، 42-23.
شصتی، شیما و فلامکی، محمدمنصور (1393)، «رابطه میان سبک زندگی و مسکن ایرانی با تکیه‌بر نظریه‏ جامعه‏ کوتاه‌مدت و نظریه‏ی راهبرد و سیاست سرزمینی جامعه‏ی ایران»، مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، سال ششم، شماره 23، 136-117.
شوئنکر، برکهارد و تورستن وولف (1393). برنامه‏ریزی استراتژیک مبتنی بر سناریو (تدوین استراتژی‏ها در دنیای نامطمئن)، ترجمه محمدحسین بیرامی، تهران: دنیای اقتصاد.
ضمیری، محمدرضا، مهسا ضمیری و مهین نسترن (1394)، «روش‏های کمی در تحلیل توسعه فضایی مسکن شهری بجنورد (1394-1384)»، مطالعات شهری، سال پنجم، شماره 17، 75-67.
طباطبایی لطفی، زکیه‌السادات (1392). «کالای مسکن یا خانه‏ی حضور؟ تناظر زندگی و معماران»، سوره اندیشه، شماره 69 و 68، 39-35.
علی‌الحسابی، مهران و نعیمه کرانی (1392)، «عوامل تأثیرگذار بر تحول مسکن از گذشته تا آینده»، مسکن و محیط روستا، شماره 141، 36-19.
عنایت‏الله، سهیل (1395)، آینده‌پژوهی با روش تحلیل لایه‏ای علت‏ها، ترجمه علی‌رضا نصر‌اصفهانی، مریم یوسفیان، مهدی مبصری، جلد اول، تهران: شکیب.
فاضلی، نعمت‌الله (1386)، «مدرنیته و مسکن (رویکردی مردم­نگارانه به مفهوم خانه، سبک زندگی روستایی و تحولات امروزی آن)»، تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 1، 63-25.
فریدمن، آوی (1396)، مبانی مسکن پایدار، ترجمه هانی منصورنژاد زیر نظر علی غفاری، مشهد: کتابکده کسری.
فکوهی، ناصر (1387). «خرده‌فرهنگ‌های اقلیتی و سبک زندگی، روندها و چشم‏اندازها»، تحقیقات فرهنگی ایران، سال اول، شماره 1، 174-143.
فوشانی، فاطمه و فریبرز دولت‏آبادی (1396)، «تبیین معانی و مفهوم مسکن (خانه) در معماری کنونی»، مجموعه مقالات کنفرانس بین‌المللی عمران، معماری و شهرسازی ایران معاصر، تهران: گروه معماری، واحد تهران غرب، دانشگاه آزاد اسلامی.
قربانی سی‏سخت، پورمند و آناهیتا یزدان‏پور (1392). «کنکاشی بر تأثیر متقابل معماری مسکن بر فرهنگ و هویت در جامعه ایرانی»، مجموعه مقالات همایش هشتمین معماری و شهرسازی و توسعه پایدار با محوریت از معماری بومی تا شهر پایدار، مشهد: موسسه آموزش عالی خاوران.
کرامت‌الله‏زاده، عبدالمجید (1395)، نقش استعاره‏های شناختی در آینده‏پژوهی با تحلیل دیدگاه‏های سهیل عنایت‏الله، آینده‌پژوهی ایران، سال اول، شماره 1، 31-15.
کریمی، مهشید (1396)، «مسکن خوانش‏پذیر تبیین عوامل مؤثر بر خوانش‏پذیری مسکن در جهت ارتقای پیوند ساکن و مسکن»، معماری اقلیم گرم و خشک، سال پنجم، شماره 5، 50-33.
گرجی ازندریانی، علی‌اکبر، یونس فتحی و محمدحسین رمضانی‌قوام (1393). حق بر مسکن مناسب، تهران: جنگل.
محمودزاده، امیر و شهرام شاکریان و شاهقلی قهفرخی (1392)، روش‏های تحلیل آینده با رویکردی راهبردی، اصفهان: پارس ضیاء و علم‌آفرین.
محمودی مهماندوست، مرتضی (1395)، «معنا در مسکن، بازخوانی روایت مسکن دیروز برای زندگی امروز»، دو فصلنامه اندیشه معماری، سال اول، شماره 2، 112-98.
محمودی، محمدمهدی (1389)، توسعه مسکن همساز با توسعه پایدار، چاپ دوم، تهران: دانشگاه تهران.
معصومی اشکوری، سیدحسن (1389)، راهنمای عملی برنامه‏ریزی و آینده‏پژوهی، تهران: پیام.
مهدوی‌کنی، محمدسعید (1386)، «مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی»، تحقیقات فرهنگی، سال اول، شماره 1، 230-199.
نقی‏زاده، محمد (1395)، «مسکن اسلامی، مبانی نظری تا جلوه‏های عینی در گذشته و حال»، اندیشه معماری، سال دوم، شماره 2، 67-47.
ونتلینگ، جیمز (1394)، طراحی مسکن بر پایه سبک زندگی، ترجمه حبیب قاسمی، چاپ دوم، مشهد: کتابکده کسری.
Giddens, A. (1995). Modernity and Self Identity: Self and Society in the Late Modern Age, Stanford University Press.
Ihsan, S. Inayatullah, S. & Obijiofor, L. (1995). “The futures of communication”, Futures, Vol.27, No.8, 897-903.
Inayatullah, S. (1998). “Causal Layered Analysis”, Futures, Vol.30, No.8, 815-829.
Inayatullah, S. (2004). The causal layered analysis (CLA) reader, Theory and Case Studies of an Integrative and Transformative Methodology.
Intille, S. (2002). “Designing a Home of the Future”, pervasive computing, Integrated environme nts, MIT School of Architectureand Planning
Intille, S. S. (2002). “Designing a home of the future”, IEEE pervasive computing, Vol.1, No.2: 76-82.